معرفی رشته ی عمران
کشور ایران در طول تاریخ، یکی از پیشگامان علم مهندسی عمران و از صادرکنندگان این فن به سایر کشورها بوده است. دانشمندان بزرگی نظیر شیخ بهایی و بسیاری دیگر، از اسطوره های این علم میباشند. مهندسی عمران در ارتباط با بسیاری از ساخته های دست بشر نظیر سدها، ساختمانها، تونلها، راهها، پلها، سازه های دریایی و ... میباشد. امروزه با پیشرفت علم، بسیاری از گرایشات دیگر نظیر نقشه برداری، هیدرولوژی، مهندسی آبیاری، محیط زیست و ... نیز در این مهندسی ادغام شده است. در کشور ما این رشته تا قبل از انقلاب فرهنگی به نام "مهندسی راه و ساختمان" معروف بود. اما بعد از انقلاب فرهنگی عنوان "مهندسی عمران" برای آن در نظر گرفته شد زیرا عنوان "عمران" مفهوم جامعتری را شامل میشود.
ها را در بر می‌گیرد:
- طراحی، محاسبه و اجرای ساختمانهای مختلف مسکونی، اداری و صنعتی.
- طراحی، محاسبه و اجرای راههای ارتباطی مختلف داخل و خارج شهرها و فرودگاه ها و ... .
- طراحی و اجرای سازههای دریایی نظیر اسکله ها و سکوهای نفتی و ... .
- طراحی، محاسبه و اجرای انواع پلهای بتنی و فلزی با دهانه‌ها و ابعاد و شکلهای متفاوت.
- اجرای سدهای مختلف خاکی و بتنی و نیز بندهای انحرافی و سایر تأسیسات وابسته نظیر تونل یا کانال انحراف آب رودخانه ، تأسیسات آبگیری از سد و کنترل ارتفاع آب در پشت سد و ... .
- اجرای کارهای مربوط به ساماندهی رودخانه‌ها.
- طراحی، محاسبه و ساخت خطوط انتقال آب اعم از انواع کانالهای تحت فشار و یا کانالهای با سطح آزاد آب که به منظور انتقال آب از سدها و دریاچه‌ها و ... برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعتی به منطقه‌های مورد نیاز و نیز جهت انتقال آب از تصفیه‌خانه‌های آب به مخازن آب و از آن‌جا به مناطق مصرف، ساخته می‌شوند.
- ساخت تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب شامل: ساختمانها و تأسیسات مربوط، محوطه‌سازی و ...
- طراحی، محاسبه و ساخت شبکه‌های آب‌رسانی به منطقه‌های شهری و روستایی جهت تأمین آب شرب مورد نیاز افراد و تاسیسات مربوط نظیر: مخازن آب، لوله‌کشی ، انشعابات، و ...
- طراحی، محاسبه و ساخت شبکه‌های جمع‌آوری و دفع آبهای سطحی ناشی از نزولات جوی در خیابانها و سایر منطقه‌های شهرها و شهرکها و همچنین شبکه‌های جمع‌آوری و دفع فاضلابهای خانگی و صنعتی و انتقال آنها به خارج از شهر و تصفیه‌خانه‌ها.
- انجام بسیاری از کارهای نقشه‌برداری که برای کارهای ساختمانی مختلف نظیر راه‌سازی، سدسازی، و ... مورد نیاز است.
گرایشهای مقطع لیسانس
این رشته در سطح کارشناسی دارای سه گرایش عمران- عمران ، عمران- نقشه‌برداری و عمران- آب است. گرایش عمران-عمران به محاسبه و طراحی سازههای متفاوت، تحت‌نیروهای مختلف مانند باد، زلزله، سیل، آتش و وزن خود سازه می‌پردازد.
دانشجوی مهندسی عمران- عمران مسائل مربوط به سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند. یعنی از یک سو به طراحی و نحوهی ساخت اسکلت ساختمانها و سایر بناهای فنی پرداخته و از سوی دیگر به مطالعهی رفتار زمین می‌پردازد تا بر اساس نوع خاک زمین مورد نظر، شکل و شالوده سازه‌ای را که قرار است ساخته شود، طراحی کند.
هنگامی که مکان ساخت یک سازه تعیین میشود، اولین کار نقشه‌برداری است تا حدود و پستی بلندی‌ها و نقشهی مربوط به آن منطقه مشخص شده و بر اساس آن ، مکان و میزان خاک‌برداری و یا خاکریزی و روش اجرای آن تعیین گردد و درنهایت سطح مناسب برای پی‌سازی سازهی مورد نظر آماده شود. چون نقشه‌برداری بیشتر برای سازههای بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پلها، تونلها و سدها کاربرد دارد، کارهای میدانی و صحرایی این رشته بسیار زیاد است و بخش نقشه‌برداری زیرزمینی آن نیز کار نسبتاً خشنی میباشد.
آب دارای مسائل مختلفی از جمله مسائل فیزیکی، شیمیایی و آبیاری کشاورزی است که هیچ یک از اینها در مهندسی عمران- آب مطرح نمی‌شود. بلکه مسائل مربوط به پیش‌بینی میزان سیلاب‌ها و روان‌آبهایی که در رودخانه‌ها جریان دارد، نحوهی جمع‌آوری و نگهداری آب در مخازن پشت سدها و نحوهی توزیع آن در کانالهای آبیاری و بالاخره ساخت کانالهای آبیاری، به مهندسی آب باز می‌گردد.
آینده ی شغلی ، بازارکار و درآمد
مراکز مختلفی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در فعالیتهای عمرانی نقش دارند که هر یک به تناسب نوع فعالیت خود، اقدام به جذب فارغ‌التحصیلان این رشته می‌کنند. وزارت‌خانه‌های راه، مسکن و شهرسازی، جهاد کشاورزی و نیرو به صورت گسترده‌تر و سایر وزارت‌خانه‌ها، اداره‌ها، سازمانها، مراکز دولتی و خصوصی نظیر وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی، بانکها، شهرداریها و ... به صورت مستقیم برای کارهای عمرانی خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نیاز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن، شرکتهای مختلف مهندسان مشاور که در کشور به صورت گسترده وظیفه طراحی، محاسبه و نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی را بر عهده دارند؛ همچنین شرکتهای ساختمانی و راه‌سازی دولتی و خصوصی که در اجرای این طرحها فعالیت دارند، تعداد کثیری از فارغ‌التحصیلان رشته عمران را استخدام می‌کنند.
اصولاً مهندس عمران شانس کاری زیادی دارد زیرا در طراحی و ساخت بسیاری از کارهای عمرانی مانند راهها، پلها، سدها، سازههای دریایی برای سکوهای نفتی، آشیانه‌های هواپیما و خانه‌های مسکونی مقاوم در مقابل زلزله، مهندسین عمران حضوری فعال دارند. متخصصانی که یا در دفترهای مشاوره به طراحی پروژه‌های فوق می‌پردازند و یا مجری کارهای عمرانی مذکور بوده و به کیفیت اجرای آنها نظارت دارند.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
یک مهندس عمران باید بسیار اجتماعی و دارای توان ایجاد ارتباط با سایرین باشد. یعنی متخصص عمران در محیط کار خود با اقشار مختلف جامعه از جمله کارگران، تکنسین‌ها و مهندسان رشته‌های دیگر سروکار دارد و باید با همه ی این افراد ارتباط خوبی برقرار کند تا بتواند شاهد پیشرفت و موفقیت کارش باشد. با توجه به کمیت و کیفیت درسهایی که در این رشته ارایه می‌گردد، داوطلب باید از توان و دانش برتر در زمینه‌های ریاضی و فیزیک برخوردار باشد. همچنین توان جسمی ، قدرت تجزیه و تحلیل ، قدرت تجسم و دقت کافی در بسیاری از مسایل را داشته باشد.
رشته ی مهندسی عمران دارای دو بعد اجرایی و نظری است. در این میان عده‌ای از مهندسین جذب کارهای اجرایی می‌شوند که در این صورت باید آمادگی کار در کارگاههای داخل و خارج شهر را داشته باشند یعنی برای برنامه‌ریزی و سروکار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عده‌ای نیز جذب بعد نظری می‌شوند که این عده نیز باید آمادگی کارهای محاسباتی، دفتری و آزمایشگاهی را داشته باشند، کارهایی که به ریاضیات قوی و صبر و حوصله بسیار نیاز دارد.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس میشود و لذا راه برای ادامه تحصیلات باز است. فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی می‌تواند در مقطع کارشناسی ارشد در گرایشهای مختلف نظیر سازه، سازههای هیدرولیکی، مهندسی زلزله، راه و ترابری، مکانیک خاک و پی، مهندسی آب، سازههای دریایی، مهندسی و مدیریت ساخت، مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل، مهندسی نقشه‌برداری و مهندسی محیط زیست به تحصیل ادامه دهد.
تعداد و عناوین واحدهای اصلی و اختصاصی
بر اساس مصوبه‌های شورای عالی برنامه‌ریزی، دانشجو باید در دوره کارشناسی عمران ۱۴۰ واحد درسی را بگذراند که ۲۲ واحد آن درسهای عمومی، ۲۵ واحد درسهای پایه، ۸۰ واحد درسهای اصلی و تخصصی الزامی و ۱۵ واحد درسهای اختیاری است.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر
در بحث سازندگی، اولین چیزی که به ذهن هر کس می‌رسد پل، سد، کارخانه و کارگاه است که ساخت بنای همه اینها بر عهده مهندسین عمران است و به همین دلیل فرصت‌های شغلی این رشته در همه جای دنیا بسیار زیاد است. در کشور ما نیز که فعالیتهای عمرانی ۳۰ تا ۴۰ درصد کل بودجه کشور را به خود اختصاص می‌دهد، بازار کار یک مهندس عمران از مهندسین رشته‌های دیگر بیشتر است. با توجه به روند رو به رشد ساخت و ساز بناهای شهری و زیرساختهای شهری و برون شهری در ایران، به نظر می‌رسد بازار کار این رشته همچنان پویا و پرتحرک باشد.
محبوبيت رشته
بدون شک در 10 سال اخير رشته ي مهندسي عمران همواره جزء 4 رشتهي اول مورد علاقه ي داوطلبين کنکور رياضي بوده است. اين محبوبيت از ويژگيهاي منحصربه فرد اين رشته ي تحصيلي حکايت ميکند. از جمله مهمترين اين ويژگيها ميتوان به موارد زير اشاره نمود:
- وجود بازار کار مناسب در شرايط فعلي و نياز به عمران و آباداني در بخشهاي مختلف کشور
- جذب مناسب و سريع به بازار کار (حتي با مدرک کارشناسي)
- تنوع بسيار زياد کارهاي مرتبط با رشته تحصيلي عمران و در نتيجه جذب افراد با سلايق متفاوت
- وابسته بودن بسياري از مشاغل به اين رشته ی تحصيلي
- عيني بودن بسياري از مطالب درسي و وجود واحدهاي عملي متنوع
- سطح دشواري متوسط درسهاي ارايه شده در هر مقطع
- فراهم بودن امکان تحصيل در مقاطع بالاتر به صورت تخصصي در داخل و خارج از کشور
- تنوع رشته هاي تحصيلي موجود در مقطع کارشناسي ارشد